دیروز (7 اسفند 95) روزنامه قانون خبری را با این عنوان منتشر کرده بود که توجه من را به خود جلب کرد "معلم زیست یک مدرسه روستایی دانش آموزان را برای شستن کلاس درس مجبور کرد". ظاهرا موضوع این است که یک معلم دبیرستانی مبلغی را از بابت تهیه لوازم بهداشتی از دانش آموزان طلب کرده و در روز دیگری دانش آموزان کلاس دخترانه را مجبور به شست و شوی کلاس می کند. به گفته این منبع، در شستشوی کلاس از الکل و مایع سفید کننده نیز استفاده شده است.
اما نکته ای که بیش از عنوان خبر جلب توجه می کند، نحوه پرداخت خبرنگار به این موضوع است جالب اینکه گرچه ایشان تلاش کرده اند با منبع عکس های منتشر شده و والدین این نوجوانان صحبت کنند اما هیچ کجا نشانه ای از تلاش برای گفتگو با معلم مدرسه و انتقال دیدگاه و دلیل او برای مبادرت به چنین مسئله ای به چشم نمی خورد. همین موضوع ذهن را به این سمت می برد که چه عواملی موجب شده که این معلم از این روش استفاده کند؟ وضعیت بهداشتی کلاس درس به چه نحوی بوده؟ اینکه او بابت خرید مواد شوینده از والدین طلب مبلغ نموده است، آیا به این معناست که هزینه کافی برای حفظ بهداشت کلاس های درس در این مدرسه روستایی صرف نمی شود؟ چه کسی مسئولیت حفظ بهداشت و تمیزی کلاس های درس را بر عهده دارد؟ آیا عمل معلم، جنبه آموزشی داشته و یا یک حربه تنبیهی بوده است؟
گذشته از اینکه میزان پرداختن به هر یک از این سوالات سبب غنای مطلب خبرنگار می شود و تلاشی در جهت حفظ بی طرفی حرفه ای اوست اما نکته ای که دوست دارم بیش از این موضوع به آن بپردازم، این سوال کلیدی مادر یکی از دانش آموزان است "مگر بچه ها مسئول تمیز کردن مدرسه هستند؟"
با طرح این سوال کلیدی مناسب دیدم یادی از مدارس ژاپنی بنمایم. حتما به خوبی می دانیم که نظام آموزشی ژاپن یکی از موفق ترین ها از نظر تمام جوانب کمی و کیفی آموزش است. دانش آموزان در این مدارس علاوه بر یادگیری علم و دانش، مهارت های زندگی را نیز تمرین می کنند و یکی از مهم ترین آموزش های ضروری در برنامه روزانه دانش آموزان، همراه کردن آنها در تمیز کردن محیط آموزشی است. به طوریکه پس از اتمام ساعت درس، همه دانش آموزان و معلمان مدرسه مسئولیت تمیز کردن محیط مدرسه را بر عهده می گیرند از روی میز و نیمکت خود گرفته تا جارو کردن حیاط مدرسه و حتی تمیز کردن سرویس های بهداشتی و دستشویی ها.
جالب اینجاست که در مدارس ژاپنی به این نوع روش تربیتی کودکان نه تنها خرده ای گرفته نمی شود بلکه آن را یکی از افتخارات نظام آموزشی خود به شمار می آورند اینکه دانش آموزان و معلمان در کنار یکدیگر در حیات جامعه خود نقش فعال و موثری بر عهده می گیرند می آموزند برای ارتقای سطح کیفی زندگیشان مشارکت فعال و جدی داشته باشند نه اینکه منتظر بنشینند تا افراد دیگری با مسئولیت های دیگر، امور مختلف زندگی را بچرخانند.
داش آموزان ژاپنی ها بر خلاف ما عادت نمی کنند برای برداشتن زباله، منتظر سرایه دار و رفتگر باشند. منتظر نیستند دولت بودجه برای رنگ کردن و نو کردن میز و نیمکت کلاس تخصیص دهد بلکه می آموزند محیط زندگی و تحصیل خود را پاکیزه و سالم نگه دارند، خرابی ها را تعمیر کنند و در حفظ و نگهداری اموال عمومی کوشا باشند.
از این روست که پاسخ من به والدین این دانش آموزان دبیرستانی و خبرگزاری هایی که این خبر را پوشش داده اند این است که فارغ از قصد و نیت معلم زیست شناسی این دبیرستان، نفس عمل نه تنها نکوهیده نیست بلکه حتی نکوست و جای تقدیر و تشویق دارد و نه تنها نباید به عنوان یک استثنا طرد شود بلکه باید به عنوان رویه عادی نظام آموزشی ما به رسمیت شناخته شود.
باشد که کودکان ما از همان سنین کودکی و در پشت همین میز و نیمکت ها بیاموزند برای حفظ و نگهداری محیط زندگیشان، باید از خود شروع کنند و از خود مایه بگذارند.
باشد که برای حل مشکلات جامعه که گریبانگیر عموم مردم است منتظر ناجی و مسئول نباشیم بلکه خود برای زدن مرهمی بر زخم ها و برداشتن باری از دوش جامعه دست به کار شویم.
