برنامه بین المللی ارزیابی دانش آموزان، یک آزمون جهانی است که برای ارزیابی موفقیت تحصیلی دانش آموزان 15 ساله در سراسر جهان اجرا می شود. در کشورهایی که برای اجرای این برنامه ثبت نام کرده اند، چند مدرسه به طور تصادفی انتخاب می شوند و کلیه دانش آموزان 15 ساله در آن مدارس، در یک آزمون بین المللی شرکت می کنند. نتایج این آزمون، میزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان را در علوم و ریاضی و سایر شاخص ها در مقایسه با سایر کشورهای جهان و میانگین جهانی، نشان می دهد.
برنامه بین المللی ارزیابی دانش آموزان، امروزه یکی از شناخته شده ترین و معتبرترین آزمون های سنجش دانش و مهارت های دانش آموزان است که هر سه سال یک بار اجرا می شود. این آزمون نه تنها مهارت و دانش را در زمینه علوم و ریاضی می سنجد بلکه مهم تر از آن به قابلیت هایی نظیر تفکر انتقادی و روش های حل مسئله نیز می پردازد. دانش آموزان در این آزمون، با سوالات ساده و تکراری نظیر امتحانات کلاسی رو به رو نیستند بلکه سوالات بر اساس شرایط و موقعیت های واقعی طراحی شده اند که دانش و مهارت دانش آموزان را در برخورد با موقعیت های حقیقی در جهان بیرون می سنجند دانش آموزان باید قادر باشند اندوخته های خود از کلاس های درس را به حل مسائل در جهان واقعی پیوند زنند و موقعیت ها و چالش های مطرح شده در سوالات را با کمک مهارت های ریاضی، علوم و زبان حل کنند.
سوالات در این آزمون، از دو نوع چند گزینه ای و سوالات باز تشکیل شده اند. در طول 2 ساعت، دانش آموزان باید سوالاتی که با شیوه نوشتاری، نموداری یا تصویری است را بر اساس انتقال و تطبیق دانش خود با جهان واقعی پاسخ دهند. به طور معمول 13 سری مختلف از دفترچه سوالات در هر آزمون وجود دارد و دانش آموزان به طور تصادفی باید به یکی از دفترچه سوالات پاسخ دهند. این دفترچه ها از سوالات متفاوتی تشکیل شده اند که به طور علمی، هم ارز شده و در یک سطح قرار دارند.
تا کنون نزدیک به هفتاد کشور در این آزمون شرکت کرده اند و هر دوره بر تعداد متقاضیان اجرای این آزمون افزوده می شود از کشورهای خاورمیانه نیز ممالکی نظیر لبنان، اردن، اسرائیل، ترکیه، تونس، قطر و امارات متحده عربی به طور دوره ای شرکت می کنند. از کشورهای آسیایی نیز چین، اندونزی، مالزی، ویتنام، قزاقستان، قرقیزستان، سنگاپور، کره جنوبی، ژاپن، هنگ کنگ و هند نیز از شرکت کنندگان این آزمون هستند. مابقی شرکت کنندگان را کشورهای اروپایی، امریکای شمالی و جنوبی و افریقا تشکیل می دهند. به عبارت دیگر می توان گفت که این آزمون، به طور وسیعی در سراسر جهان به رسمیت شناخته می شود.
نحوه شرکت و ثبت نام در این آزمون نیز از طریق ثبت نام، دو سال زودتر از تاریخ برگزاری آزمون صورت می گیرد. کشورهایی که علاقمند به برگزاری آزمون هستند معمولا از طریق وزارت آموزش و پرورش با موسسه بین المللی PISA تماس می گیرند و پس از پرداخت هزینه ی اجرای آزمون، ثبت نام می کنند. نوبت بعدی اجرای آزمون، سال 2015 است.
جالب است که آزمون PISA تنها به ثبت و مقایسه عملکرد دانش آموزان در دروس ریاضی، زبان و علوم نمی پردازد بلکه تقریبا کل نظام آموزشی آن کشور را مورد بررسی قرار می دهد و هر شاخص را با معیارهای جهانی و در مقایسه با کشورهای دیگر نشان می دهد. برای مثال، علاوه بر مواردی همچون عملکرد ریاضی، علوم و مهارت خواندن (زبان)، این آزمون نتایج حاصل از بررسی مشارکت در آموزش (مدارس خصوصی یا دولتی)، منابع آموزشی، مشارکت دانش آموزان در اداره مدرسه، موقعیت اقتصادی و اجتماعی دانش آموزان، انگیزه و اعتماد به نفس دانش آموزان، تفاوت و تکثر قومی و فرهنگی دانش آمزوان در محیط مدارس، و مدیریت مراکز آموزشی را مورد ارزیابی قرار می دهد و نتایج ارزیابی خود را به تفصیل منتشر می نماید.
ارزیابی این شاخص ها، می تواند تصویر روشن تری از جایگاه و موقعیت نظام آموزشی کشورها در مقایسه با یکدیگر به دست دهد. برای مثال در آخرین آزمونی که در سال 2012 اجرا شده، مشخص گشته که تقریبا تمامی کشورهای خاورمیانه در شاخص های مختلف آزمون، نتایجی زیر استاندارد و نرم جهانی به دست می آورند ولی کشورهای آسیای شرقی نظیر، چین، سنگاپور، کره جنوبی و حتی ویتنام در عملکرد ریاضی و علوم در سطحی بسیار بالاتر از نرم جهانی قرار دارند و در میان تمام کشورها، چین، سنگاپور و کره جنوبی بالاترین رتبه های کیفیت آموزش را در سراسر جهان به خود اختصاص می دهند. در میان کشورهای اروپایی نیز کشور فنلاند بهترین نتایج را کسب می کند.
ایران هنوز به این نهضت نپیوسته است اما به نظر می رسد اگر نظام آموزش و پرورش ایران نیز قصد مقایسه کیفیت خود را با شاخص ها و معیارهای جهانی داشته باشد، می تواند در این آزمون یا آزمون های بین المللی مشابه، شرکت کند و جایگاه علمی و کیفیت نظام آموزشی خود را به بوته آزمایش گذارد.
برای اطلاعات بیشتر به وبسایت این سازمان مراجعه کنید PISA
