خط خوب یکی از مهارت هایی است که باید از سن کم یعنی از دوره پیش دبستانی به دانش آموزان آموخته شود درغیر این صورت بخشی از فرایند یاددهی و یادگیری دچار نقص خواهد شد. آموزش خط باید از خردسالی شروع شود زیرا پایدارتر خواهد بود. از این رو درک صحیح مکانیسم ها و عواملی که می توانند باعث مشکلات دست خط شوند ضروری به نظر می رسد. در بسیاری موارد دیده شده که مشکلات خوانایی دست خط بدون مداخلات درمانی برطرف نمی شود.
بدخطی دانش آموزان ناشی از چیست؟
عوامل مربوط به دانش آموزان
در میان مهارت های تحصیلی پایه، نوشتن ملموس ترین مهارت نام گرفته است. تفاوت نوشتن با سایر مهارت های ارتباطی این است که نوشتن سندی کتبی از خود به جای می گذارد و جزء مهارت های ظریف حرکتی است. می گویند خط هر کسی نشانه ای از روح او را در خود دارد و هر کسی را می توان از خط او شناخت. برای این که دانش آموز بتواند نوشتن را به نحو احسن انجام دهد لازم است شرایطی برای نوشتن داشته باشد. این شرایط عبارت اند از:
۱. از رشد ذهنی کافی برخوردار باشد.
۲. انگیزه کافی داشته باشد.
۳. از علاقه کافی برخوردار باشد.
۴. بین چشم و دست هماهنگی باشد.
۵. هماهنگی حرکتی داشته باشد.
۶. توانایی تطبیق بدن با فضای اطراف را داشته باشد.
۷. مفهوم نوشتن از راست به چپ را بداند.
اشکال در وضعیت جسمانی:
هم چنین وجود بعضی از نارسایی ها مانند اختلالاتی در عملکرد دست و انگشتان باعث می شود که کودک نوشتن را به طور مطلوب انجام ندهد. معلولیت های جسمی و ضایعاتی که در سیستم اعصاب مرکزی یعنی مغز یا طناب نخاعی به وجود می آید و صدمات وارده بر مغز باعث اختلال در نوشتن می شود. این صدمات ممکن است آن قدر خفیف باشد که نتوان تأثیر آن را بر رفتار کودک تشخیص داد یا آن قدر شدید باشد که فعالیت کودک را به میزان پایینی کاهش دهد. کودک مبتلا به آسیب مغزی ممکن است نشانه های رفتاری وسیعی از خود نشان دهد از جمله عدم هماهنگی و اعمال حرکتی ناقص.
اشکال در وضعیت قرار گرفتن کاغذ:
وضعیت نامناسب کاغذ و دفترچه نسبت به بدن نیز از صحیح نوشتن جلوگیری می کند و در بروز اشکالات مختلف هنگام دست نویسی نقش اساسی دارد. برخی از دانش آموزان هنگام نوشتن سر خود را بیش از حد به کاغذ نزدیک می کنند و حتی گاهی احساس می شود سر خود را به آن می چسبانند گروهی دیگر دفترچه خود را به حالت زاویه دار و کج قرار می دهند.
اشکال در جهت یابی صحیح:
برخی دانش آموزان درک صحیحی از رابطه های فضایی مانند بالا و پایین، زیر و رو و چپ و راست ندارند به همین دلیل هنگام نوشتن حروف و کلمه ها حتی بر روی کاغذ خط دار قادر نیستند اشکال صحیح حروف را بنویسند، مثلا حرف "الف" را بیش از حد امتداد داده و از روی خط می گذرانند.
مشکلات نوشتن صحیح حروف الفبا:
حرف نویسی گاهی برخی دانش آموزان حروف را بیش از حد بزرگ یا کوچک می نویسند و در برخی موارد خطوط مستقیم افقی یا عمودی را به حالت قوس دار یا بالعکس می نویسد.
مشکلات نسخه برداری صحیح از کلمات:
رونویسی بعضی دانش آموزان ممکن است حروف سازنده کلمه را با فاصله زیاد بنویسند مثل "آ ز ا د ی" یا این که حروف را بیش از حد به هم نزدیک کرده و صورت کلی کلمه را مخدوش کند. بسیاری از دانش آموزان در نوشتن حروف پیوسته که نیازمند حرکت های ظریف و دقیق و هماهنگ است با مشکلات جدی ای رو به رو شوند. برخی از آنان نمی توانند پس از نوشتن یک حرف به سرعت به نوشتن حروف دیگر بپردازند. این به واسطه خطاهایی است در نوشتن به وجود می آید.
خطاهای متداول در نوشتن
۱. کج نویسی: ممکن است به دلایل متعددی مثل بسیار نزدیک بودن بازو به بدن و بسیار سفت گرفتن شست و دور بودن خیلی زیاد نوک قلم از انگشتان و صحیح نبودن جهت کاغذ و درست نبودن جهت حرکت قلم اتفاق بیافتد.
۲. راست نویسی: عواملی مثل بسیار دور بودن بازو از بدن، بسیار نزدیک بودن انگشتان به سرقلم، هدایت قلم به تنهایی توسط انگشت سبابه و ناصحیح بودن جهت کاغذ در ایجاد آن مؤثر است.
۳. پرفشار نوشتن: بر اثر فشار دادن بیش از حد انگشت سبابه و استفاده از قلم نامناسب ایجاد می شود.
۴. کم رنگ نویسی: به عواملی مثل بیش از حد کج یا راست نگه داشتن قلم و چرخش نوک قلم به یک سمت و قطر بیش از حد قلم بستگی دارد.
۵. زاویه دارنویسی: به دلیل سفت بودن بیش از حد شست یا شل نگه داشتن قلم یا حرکت بیش از حد قلم اتفاق می افتد.
۶. نامرتب نویسی: چهار علت مهم برای این مورد وجود دارد که شامل عدم آزادی حرکت، حرکت کند دست، محکم گرفتن قلم و در نهایت نادرست یا ناراحت بودن وضعیت بدن است.
۷. فاصله گذاری: این مشکل به واسطه پیشرفت سریع قلم به سمت چپ و حرکت بیش از حد و سریع جانبی ایجاد می شود.
