یک موسسه غیر انتفاعی1 در امریکا به تازگی آماری منتشر کرده است از میزان استفاده کودکان زیر 8 سال از وسایل الکترونیکی که نشان می دهد 98% از خانواده هایی که فرزندان خردسال دارند امروزه به دست کم یکی از وسایل دیجیتال همچون تلفن های هوشمند و تبلت دسترسی دارند این میزان در شش سال پیش تنها 52% بود و نشان می دهد که استفاده از چنین امکاناتی رشد چشمگیری داشته است به طوریکه استفاده خردسالان از وسایل الکترونیکی با صفحه نمایشگر از 5 دقیقه در سال 2011 به 15 دقیقه در سال 2013 و اکنون به 48 دقیقه در سال 2017 افزایش یافته است.
جیمز استیر2 مدیرعامل و موسسه این موسسه بر این باور است که این تغییر چشمگیر در زندگی کودکان، تجربه کودکی را در زمانه ما متحول کرده است به طوریکه فرزندان ما امروز تجربه ای به کلی متفاوت از دوران کودکی والدینشان را تجربه می کنند که آثار و تبعات آن هنوز ناشناخته است.
سایر اطلاعاتی که این تحقیق منتشر کرده است عبارتند از:
- 42% از خردساالان امروز تبلت شخصی دارند این رقم در سال 2013 تنها 7% و در سال 2011 تنها 1% بود.
- استفاده از صفحه نمایشگر دیجیتال در بین نوپایان کمتر از 2 سال از 58 دقیقه در سال 2013 به 42 دقیقه در سال 2017 کاهش یافته است که البته می تواند با کاهش فروش دی وی دی های مخصوص نوزادان از جمله "بیبی انیشتین" مرتبط باشد.
- تقریبا نیمی از کودکان زیر 8 سال (49%) از صفحات نمایشگر قبل از خواب استفاده می کنند که یکی از علت های اختلالات خواب بین کودکان به شمار می آید.
- 42% از والدین عنوان کرده اند که تلویزیون "همیشه" یا "تقریبا بیشتر اوقات" در منزل روشن است صرف نظر از اینکه کسی آن را تماشا کند یا خیر. تحقیقات نشان می دهد وجود تلویزیون روشن در پس زمینه خانه، ارتباط و تعامل کودکان و والدین را به میزان زیادی پائین می آورد و موجب تاخیر رشد کلامی کودکان می شود.
گرچه میزان استفاده از تلفن همراه برای کودکان در سنین پائین کاهش یافته است اما همچنان میزان استفاده از سایر دستگاه ها با صفحات نمایشگر همچنان بالا است. کودکان زیرا 8 سال به طور متوسط 2 ساعت و 15 دقیقه را به طور روزانه در مقابل دستگاه های دیجیتال و هوشمند می گذرانند. نکته قابل توجه این است که کودکان به طور معمول تماشاگران منفعل صفحات نمایشگر هستند و کمتر از نرم افزارهای تعاملی استفاده می کنند و بیشتر وقت خود را به تماشای منفعلانه ویدئو ها می گذرانند. این در حالی است که میزان زمانی که به طور متوسط والدین صرف کتاب خواندن برای فرزندان خود می کنند تنها 30 دقیقه در روز است.
این آمار چه معنایی دارد؟
آیا تفاوتی در رشد مغزی کودکی که هرگز هیچ دستگاه دیجیتال و هوشمندی را ندیده است با کودکی که وقت زیادی را صرف تماشا یا استفاده از این وسایل می کند وجود دارد؟ پاملا هرتس- دلا3 موسس موسسه کودکان و نمایشگرها4، این طور پاسخ می دهد که "ما نمی دانیم ولی به تازگی پرسیدن از خود را آغاز کرده ایم و تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده ایم و ما فکر می کنیم تاثیر استفاده از این وسایل بر ذهن، رفتار و رشد عاطفی کودکانمان بسیار محسوس است و حتی تاثیرات غیر مستقیمی نیز دارد که شاید هنوز به درستی برایمان مشخص نشده است."
نکته اینجاست که رابطه کودکان و صفحات نمایشگر امروزه به طور سرسام آوری در هم پیچیده و زیاد است. مدارس امریکا و بسیاری از نقاط دیگر جهان هر سال میلیونها نمایشگر هوشمند را برای استفاده کودکان حتی در مقطع پیش دبستانی خریداری می کنند و ده ها هزار اپلیکیشن مخصوص استفاده کودکان حتی زیرا یک سال هر ساله تولید و تکثیر می شود.
از سوی دیگر والدین و پزشکان هر دو نگران اثرات منفی استفاده از این وسایل بر سلامت کودکان هستند و مشکلاتی از قبیل چاقی، اختلالات خواب و اضطراب مزمن را از عوارض جانبی این وضعیت می دانند. با این حال هنوز عده زیادی هستند که معتقدند آموختن نحوه استفاده از کامپیوتر و اینترنت یکی از لوازم زندگی کودکان در قرن بیست و یکم است و نمی توان کودکان را از فواید استفاده از دنیای دیجیتال محروم کرد.
همچنین شواهد نشان می دهد میزان استفاده از تلفن های هوشمند و تبلت ها در خانواده های با سطح درآمد کم نیز تقریبا امروز مشابه با خانواده های با درآمد بالا است. آیا نزدیک شدن میزان دسترسی به لوازم ارتباطی هوشمند و انواع نرم افزارها بین کودکان خانواده های بالادست و فرودست جامعه، نشانه ای از برقراری عدالت اجتماعی است؟
اینها سوالاتی است که ذهن بسیاری از کارشناسان علوم تربیتی و اجتماعی را به خود مشغول داشته و هنوز پاسخ روشنی برای آنها به دست نیامده است.
1. Common Sense Media
2. James Steyer
3. Pamela Hurst-Della Pietra
4. Children and Screens: The Institute of Digital Media and Child Development.
