تعامل مثبت و ارتباط موثر بین استاد و دانشجو همیشه یکی از دغدغه های کلاس های درس بوده است. در این نوشته به طور مختصر یکی از عوامل موثر بر ارتباط مثبت در کلاس را بررسی می کنیم.
شباهت و نزدیکی
یکی از عوامل کلیدی ارتباط موثر بین استاد و دانشجو این است که تا چه حد دانشجویان خود را نزدیک و شبیه به استاد بیابند. شاید در نگاه اول به نظر بیاید برای اینکه یک استاد به خوبی در دل دانشجویانش جا باز کند، باید جامع جمیع خوبی ها و بی نقص باشد. از نظر میزان تسلط بر مباحث درس، تخصص و دانش و بینش در اعلی درجه باشد چندین و چند کتاب و مقاله و تحقیق از او منتشر شده باشد و چه و چه... اما واقعیت این است که آنچه یک استاد را در ذهن دانشجویانش به یک الگوی اخلاقی و واقعی تبدیل می کند، لزوماً میزان دانش و تخصص او نیست بلکه رابطه خوب و مثبت او با دانشجویان است.
استادی که بیش از حد دور از دانشجویان باشد یا به اصطلاح "خود را بگیرد"، و ارتباط با او سخت یا غیر ممکن باشد، نمی تواند اثر ماندگاری در ذهن مخاطبانش بگذارد. ممکن است از نظر میزان تخصص و دانایی مورد تحسین باشد اما نمی تواند ارزش های اخلاقی خود، دغدغه و چالش های ذهنی و علمی خود و همین طور احساساتش را به دانشجویان منتقل کند و از همین رو تاثیر چندانی هم بر قلب و ذهن دانشجویان نمی گذارد. این در حالی است که استادی که حتی از نظر درجه علمی، سطح پائین تری دارد اما ارتباط موثر و تعامل مثبت و سازنده ای با دانشجویان دارد، می تواند تاثیری به مراتب ماندگارتر و عمیق تر بر دانشجویان خود باقی بگذارد.
برای اینکه به عنوان استاد بتوانید تاثیر مثبتی روی دانشجویان داشته باشید، راه های زیادی وجود دارد اما یکی از موثرترین این راهکارها این است که کمی از جایگاه خود پائین تر بیایید و اجازه بدهید دانشجویان حس کنند که شما هم از تبار خود آنها هستید. درست با دغدغه ها، نگرانی ها، احساسات و آرزوهایی نظیر آنها. اجازه دهید دانشجویان بدانند که شما آنها را درک می کنید، خود را بالاتر از آنها نمی دانید و در مسیر کسب علم و دانش نیز همچنان خود را در حال یادگیری می پندارید.
تحقیقات بسیاری بر این نکته تاکید می کنند که هر چه میزان شباهت و نزدیکی استاد و دانشجو بیشتر باشد، احساسات مثبت به وجود آمده، خود تسهیل گر یادگیری می شود و به عنوان انگیزه یاد گرفتن عمل می کند. اما برای اینکه بتوانید به عنوان استاد این صمیمیت را ایجاد کنید این پیشنهاد ها می تواند به شما کمک کند:
- با دانشجویان ارتباط شخصی برقرار کنید. نیازی نیست با آنها صمیمی شوید یا به تلفن همراهشان زنگ بزنید و برایشان پیغام تبریک تولد بگذارید، تنها کافی است که سعی کنید اسم آنها را بیاموزید. وقتی تکالیف و فعالیت های درسی را به خوبی انجام می دهند، با لبخند یا جملات محبت آمیز تشویقشان کنید. کافی است به آنها اطمینان بدهید که شخصیت منحصر به فرد هر کدام را می شناسید و بین هر کسی با نفر بغل دستی خود تمایزی قائل هستید. مسلم است این به آن معنا نیست که بین دانشجویان تبعیض قائل شوید بلکه به این معنا است که سعی کنید وجوه ممیزه و متفاوت هر کدام را بشناسید.
- ساده و صمیمی باشید. لباس های فاخر و گران قیمت، زیور آلات و وسایل لوکس، نه تنها سبب حواسپرتی دانشجویان می شود بلکه شما را از آنها دور می کند. سعی کنید با لباس های معمولی و مرتب در کلاس حاضر شوید و از استفاده از لباس ها، آرایش یا زیورآلاتی که چشم را خیره می کند و بیش از حد جلب توجه می نماید احتراز کنید. ثروت جرم نیست اما اگر ماشین لوکسی دارید، آن را در جایی امن پارک کنید و مسیر رسیدن به دانشگاه یا کلاس را پیاده یا با وسایل نقلیه عمومی طی کنید.
- فرصت سوال و رفع اشکال را از دانشجویان دریغ نکنید. طوری رفتار کنید که دانشجویان جرأت داشته باشند اگر سوالی دارند یا نکته ای را متوجه نشده اند، از شما کمک بگیرند. می توانید روزها و ساعات مشخصی را خارج از کلاس اعلام کنید که دانشجویان بتوانند برای رفع اشکال یا طرح سوالاتشان به شما مراجعه کنند. این قرار می تواند به صورت حضوری در دفتر کار شما در دانشگاه اتفاق بیفتد یا از طریق تماس تلفنی یا اینترنتی که زمان آن را محدود کرده اید، به صورت غیر حضوری باشد. لزومی ندارد 24 ساعته در اختیار دانشجویان باشید کافی است روز و ساعتی را مشخص کنید و در آن زمان برای پاسخ به سوالات در دسترس باشید.
شوخ طبع باشید. کلاس های خشک و بی روح برای هر کسی خسته کننده است کمی شوخ طبعی باعث می شود حال و هوای کلاس عوض شود. شادی مغز دانشجویان را نیز برای یادگیری آماده تر می سازد. اما به یاد داشته باشید شوخی ها به همان میزان که مفید هستند اگر به خوبی مورد استفاده قرار نگیرند می توانند سبب رنجش و دلخوری های عمیق شوند بنابراین اگر نمی توانید از کمی طنز و شوخی استفاده کنید دست کم می توانید اجازه بدهید که دانشجویان گاهی بخندند و شوخی کنند. اگر محیط کلاس صمیمی و تشویق کننده باشد، کمی شوخی و بذله گویی می تواند مثل هوای تازه عمل کند و ذهن همه را تازه و آرام سازد. فقط مراقب باشید که کنترل کلاس را از دست ندهید و تعادل را فراموش نکنید.
