امروزه دیگر نقش معلم به عنوان تنها مرجع دانش تغییر کرده است. نه دانش آموزان از معلم های خود توقع "همه چیز دانی" دارند و نه معلمان خودشان را عالم دهر می پندارند. با همه گیر شدن آموزش و پرورش، ظهور رسانه های همگانی و انفجار دانش و تکنولوژی، اگر کسی هم بخواهد نمی تواند خود را تنها منبع دانش بداند. از این روست که نظام آموزشی نیز نقش مرجعیت را از معلم گرفته و به کتاب داده است. دیگر معلم ها از اینکه اعتراف به ندانستن کنند، سرخ چهره و شرمنده نمی شوند و دانش آموزان کم کم می آموزند که به دنبال پاسخ پرسش هایشان در کتاب ها و منابع علمی بگردند.
هیتر والپرت-گورن1 معلم پرآوازه و نویسنده چندین کتاب در حوزه آموزش و پرورش، یکی از معلمینی است که از قدرت پیام "نمی دانم" می گوید. به باور او نه تنها قرار گرفتن در مقابل پرسش هایی که پاسخ آنها را نمی دانیم، چیز بدی نیست بلکه چنین لحظاتی می تواند فرصتی برای آغاز یک فرایند جستجوگری علمی باشد. والپرت-گورن اذعان می کند که ابتدا باید معلمین دیدگاه خود را در مورد بحث هایی که در فلسفه آموزشی وجود دارد گسترش بدهند و به خوبی درک کنند که نقش آنها به عنوان معلم این نیست که پاسخ تمام سوالات را بدانند و دانش را تمام و کمال به دانش آموزان منتقل کنند بلکه نقش معلم امروزه یک تسهیل گر آموزش است. معلم کسی که دانش آموزان را تشویق به پرسش گری می کند. معلمی که نقش خود را به خوبی درک کرده است کسی است که نه تنها از سوالات دانش آموزان دلهره ای به خود راه نمی دهد بلکه مشوق، پرسش و انتقاد است حتی اگر خود پاسخ سوالات را نداند.
هیتر والپرت-گورن، چند تکنیک برای مدیریت موقعیت رو به رو شدن با سوالاتی که جواب آنها را نمی دانیم پیشنهاد می کند:
- از گوگل کمک بگیرید: وقتی با سوالی مواجه می شوید که پاسخ آن را نمی دانید به سادگی بگوئید نمی دانم. سپس دانش آموزان را مقابل کامپیوترهایشان بنشانید و بخواهید آن کلمه، اصطلاح یا پرسش را با استفاده از موتور جستجوی گوگل جستجو کنند. ممکن است چیزی بیش از چند میلیون صفحه و لینک در نتیجه جستجو نشان داده شود. در این صورت دانش آموزان را کمک کنید که جستجوی خود را هر چه دقیق تر سازند. می توانید از نوار جعبه ابزار گوگل، گزینه جستجوی پیشرفته را انتخاب کنید و در این صورت می توانید نتایج جستجو را تا جای ممکن محدود و دقیق تر سازید. در هر مرحله نتایج جستجو کم تر و دقیق تر می شوند. در آخر از دانش آموزان بخواهید نتایج به دست آمده را به سرعت مطالعه کنند و در مورد پاسخ هایی که یافته اند صحبت کنند.
- جستجوی تیمی: دانش آموزان را به چند گروه تقسیم کنید و به هر گروه لیستی از سوالاتی که پاسخ آنها را نمی دانید بدهید. از آنها بخواهید که از ابزار جستجو در اینترنت استفاده کنند و با کمک یکدیگر پاسخ ها را بیابند و با هم بحث کنند. حتی می توانید این جستجو را تبدیل به مسابقه بین گروه ها کنید به این ترتیب که مطرح نمائید کدام گروه می تواند زودتر نتیجه درست را پیدا کند. در این صورت هیجانی هم به این جستجو می افزائید که دانش آموزان را برای جستجوی حقیقت بیشتر ترغیب می کنید.
- اعتبار نتایج جستجو را بسنجید: وبسایت هایی مانند ویکی پدیا معمولا مرجع نسبتا کاملی برای پاسخ به سوالات فراهم می آورند. از این مراجع استفاده کنید اما به دانش آموزان بیاموزید که لزوما هر آنچه در ویکی پدیا یا سایت های اینترنتی می یابند، پاسخ صحیح نیست. به دانش آموزان آموزش دهید که اطلاعات نامعتبر، سوگیرانه و غلط را تشخیص دهند. بیاموزید که برای کشف پاسخ صحیح به سوالاتشان سایت های معتبر را بررسی کنند. تفاوت بین وبلاگ ها، وبسایت ها و سایت های خبری را توضیح دهید و اعتبار نتایج جستجو را با بحث و بررسی بیازمائید.
- ارجاع صحیح به منابع: یکی از مهم ترین قابلیت هایی که در جستجو گری باید به دانش آموزان بیاموزید، ارجاع صحیح به منابع است. به دانش آموزان یاد بدهید چگونه به یک منبع اینترنتی، کتاب یا مقالات مجلات ارجاع بدهند. مستند نویسی قابلیت مهمی است که دانش آموزان از سنین پائین باید بیاموزند.
****
1. Heather Wolpert-Gawron
منبع:
Wolpert-Gawron, H. (2014). The Power of "I Don't Know". Edutopia
