اگرچه طی سال‌های اخیر اقدامات زیادی درجهت افزایش امکاناتی نظیر نوسازی و احداث ساختمان‌های آموزشی و هوشمندسازی مدارس و رفع کمبودها در سطح استان‌های محروم کشور انجام شده، اما همچنان برخی استان‌ها مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان از نظر کیفی در سطح پایینی قرار دارد، به‌طوری که به گفته رئیس آموزش و پرورش خوزستان، این استان از نظر سطح علمی و آموزشی در رتبه 31 قرار دارد.
معضلی که به گفته محمد تقی‌زاده، مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان به عوامل متعددی از جمله تبعات جنگ هشت ساله و شرایط اقلیمی و جغرافیایی این استان برمی‌گردد که البته اکنون برنامه آموزشی جامعی برای ارتقای کیفی آموزش در استان تهیه و تدوین شده است. وی در گفت‌وگو با جام‌جم به عامل شرایط نامناسب اقلیمی و جغرافیایی استان و کمبود امکانات رفاهی و خدماتی اشاره و تصریح می‌کند: این شرایط موجب شده بسیاری از نیروها و معلم‌های زبده و حرفهای پس از کسب تجربیات فراوان علمی و آموزشی، متقاضی ترک استان و انتقال به دیگر مناطق کشور باشند و در نتیجه این مساله تاثیر زیادی در افت کیفی آموزش در سطح استان دارد.
رئیس آموزش و پرورش خوزستان تاکید می‌کند: با وجود همه این عوامل تاثیرگذار، نبود برنامه جامع و مدون علمی و آموزشی برای توسعه آموزشی استان، مهم‌ترین عامل افت تحصیلی و آموزشی دانش‌آموزان خوزستانی است که اکنون ما طرحی را براساس شاخص‌های بین‌المللی، ملی و محلی و براساس سند تحول بنیادی آموزشی آموزش و پرورش، تهیه و تدوین کرده‌ایم و 23 اولویت برای آن مشخص شده است که با عمل به آن، بیشتر مشکلات آموزش خوزستان برطرف خواهد شد.
تاثیر والدین بی‌سواد
تقی‌زاده با بیان این‌که چهار محور دانش‌آموز، معلم، خانواده و تجهیزات از اساسی‌ترین محورهای این برنامه است، به تشریح برخی از این اولویت‌ها پرداخته و می‌گوید: نخستین و مهم‌ترین این اولویت‌ها از بین بردن بی‌سوادی مردمان این خطه است؛ زیرا هم‌اکنون 650 هزار بی‌سواد در خوزستان وجود دارند که یک سوم آنها معادل 200 هزار نفر، والدین دانش‌آموزان هستند و این در حالی است که والدین باید تکیه‌گاه فرزندان دانش‌آموز خود باشند تا بتوان مفاهیم آموزشی را ابتدا از طریق معلم و سپس به کمک آنها به دانش‌آموزان منتقل و تفهیم کرد، اما وقتی والدین بی‌سواد باشند، در این روند اختلال ایجاد می‌شود.
وی توجه ویژه به مقطع پیش‌دبستانی و همچنین توجه خاص به آموزش دختران و مدارس دخترانه را از دیگر اولویت‌های این طرح عنوان می‌کند و می‌گوید: با توجه به تنوع قومی، فرهنگی، زبانی و گویشی در این استان و برخی محرومیت‌های فرهنگی، ضرورت آموزش یکسان پیش از مدرسه در این کودکان وجود دارد که همین امر لزوم توجه ویژه به مقطع پیش دبستانی را در استان بیش از پیش نمایان می‌کند. از سوی دیگر، همچنان نگاه تبعیض‌آمیز نسبت به تحصیل دختران و اعمال برخی محرومیت‌ها در مورد آنها وجود دارد و با توجه به نقش فرهنگی این قشر در جامعه به عنوان مادران آینده، ضرورت توجه خاص به آموزش دختران بویژه وضع بهداشتی و ورزشی آنها که اکنون چندان مناسب نیست، روشن می‌شود.
مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان با تأکید بر این‌که با وجود برخورداری از منابع علمی و فرهنگی فراوان، چالش‌های آموزشی در این استان فوق‌العاده عمیق است، به توضیح این چالش‌ها پرداخته و می‌گوید: علاوه بر وجود 200 هزار والدین بی‌سواد، وجود 200 هزار دانش‌آموز در مناطق مرزی استان با تنوع قومی و زبانی از دیگر چالش‌های آموزش و پرورش استان است که باید منابع مالی و اعتباری ویژه‌ای برای پرداختن به آنها در اختیار داشت.به گفته تقی‌زاده، بیشترین دانش‌آموزان عشایر کوچ‌رو و ثابت کشور و بیشترین دانش‌آموزان روستایی با محرومیت‌های خاص مناطق مرزی نیز در این استان هستند که هر دو قشر از مشکلات آموزشی استان محسوب شده و رسیدگی به آنها اعتبارات خاصی را می‌طلبد.
معلم‌ها در استان نمی‌مانند
وی خروج نیروهای زبده علمی از استان را به دلیل کمبود امکانات، خدمات رفاهی و شرایط بد اقلیمی از دیگر چالش‌های مهم آموزشی در سطح استان عنوان می‌کند و می‌افزاید: هر ساله 6000 نفر از معلم‌های باتجربه که می‌توانند در ارتقای سطح علمی دانش‌آموزان موثر باشند، متقاضی خروج از استان هستند و با این‌که 90 درصد این افراد بومی استان هستند، اما طبق قانون و پس از گذراندن دوره تدریس قید شده، نمی‌توان مانع آنها شد. تقی‌زاده با تاکید براین‌که ارتقای سطح علمی و حرفهای معلمان نیز یکی دیگر از اولویت‌های سند آموزشی تهیه شده در استان است، به وضع کمی آموزشی در استان اشاره و تصریح می‌کند: این استان با 960 هزار دانش‌آموز، سومین استان از نظر تعداد دانش‌آموز در کشور است و اگر بخواهیم طبق ایده‌آل‌ها حرکت کنیم، 1200 مدرسه کم داریم تا مدارس از دو نوبته بودن خارج و تک‌نوبته شود.
استان سیستان و بلوچستان نیز در زمینه کیفیت آموزشی مدارس وضع چندان بهتری نسبت به استان خوزستان ندارد به طوری که محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز درباره مشکلات آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان و علل افت تحصیلی در این استان می‌گوید: پرداخت نشدن بخشی از هزینه‌های مدارس شبانه‌روزی سبب بروز مشکلاتی در تامین تغذیه دانش‌آموزان و پایین آمدن خدمات و کیفیت تحصیلی آنها شده است.
ضمن این‌که 14 هزار نفر نیروی وزارت آموزش و پرورش در این استان بازنشسته شده‌اند، ولی حتی یک نفر استخدام جدید نداشته‌ایم که این موضوع مشکل نیروی انسانی و تحصیلی دانش‌آموزان را تشدید می‌کند. روسای مناطق آموزش و پرورش جنوب سیستان و بلوچستان نیز چندی پیش در دیدار با اعضای کمیسیون آموزش مجلس و مدیران وزارت علوم، آموزش و پرورش و دانشگاه آزاد، کمبود اعتبار اداره کردن مدارس و سرانه آموزشی، هوشمندسازی مدارس، نبود یا کمبود جیره غذایی برای مدارس شبانه‌روزی و هزینه انشعاب آب، تلفن و برق، جابهجایی دانش‌آموزان طرح روستا مرکزی با وانت‌بار، فقدان حصارکشی مدارس، کمبود دبیر دروس پایه فیزیک، زیست، شیمی، ریاضی، وجود مدارس کپری، استیجاری، خشتی و گلی را از مهم‌ترین مشکلات آموزشی استان در مسیر ارتقای سطح علمی آن عنوان کردند.
محمدسعید اربابی، نماینده مردم ایرانشهر، سرباز و دلگان در مجلس نیز انتقال معلمان از جنوب استان سیستان و بلوچستان را سبب افت شدید تحصیلی و وارد آمدن آسیب جدی به کیفیت مراکز آموزشی عنوان می‌کند و در گفت‌وگو با فارس می‌افزاید: تا پایان برنامه پنجم توسعه، هیچ گونه استخدام جدیدی در آموزش و پرورش وجود نخواهد داشت، در حالی که در مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان با انتقال نیروهای متخصص در رشته‌های مختلف درسی مواجه هستیم.
وی با بیان این‌که اکنون در مناطق جنوبی استان مشکل جدی کمبود دبیر در رشته‌های علوم پایه، فیزیک و... وجود دارد، تصریح می‌کند: خالی بودن بیشتر کلاس‌های درس به دلیل نبود معلم و فشار آمدن به چند معلم باقیمانده و تدریس طولانی و بیش از حد مجاز از سوی یک معلم، علاوه بر خستگی وی، مشکلات دیگری از جمله افت شدید تحصیلی را در پی خواهد داشت.
