فراخوان معرفی پایتخت جهانی کتاب برای سال 2016 اکنون باز است.
تاریخچه:
به دنبال تجربه مثبت بهدست آمده از روز جهانی کتاب و حق مؤلف که در سال 1996 اعلام شد، یونسکو مفهوم پایتخت جهانی کتاب را تدوین و در سال 2001 مادرید را به عنوان نخستین پایتخت جهانی کتاب معرفی کرد. به دنبال این تجربه موفقیتآمیز، کنفرانس عمومی در تاریخ دوم نوامبر 2001 به موجب قطعنامه 31C/Resolution 29 معرفی پایتخت جهانی کتاب را به شکل سالانه تأیید نمود.
معرفی پایتخت جهانی کتاب برای شهر معرفیشده هیچ منفعت مالی ندارد، بلکه این اقدام فقط حرکتی نمادین برای پاسداشت بهترین برنامه در زمینه کتاب و کتابخوانی است.
IPA, IFLA و IBF با این برنامه مرتبطاند و در کنار یونسکو (در جهت تأمین هدف حضور سازمانهای بینالمللی نماینده سه قشر اصلی در صنعت کتاب) در کمیته معرفی حضور دارند. طبق توافقهای حاصلشده میان همکاران، پس از مادرید (2001) به ترتیب اسکندریه در سال 2002 و دهلینو در سال 2003 به عنوان پایتخت جهانی کتاب معرفی شدند و پس از آن به دنبال فراخوانهای عمومی برای داوطلبی برای این عنوان، کمیته انتخابها در مقر یونسکو گرد هم آمد و شهر آنتورپ (بلژیک) را برای سال 2004، مونترال (کانادا) را برای سال 2005، تورین (ایتالیا) را برای سال 2006، بوگوتا (کلمبیا) را برای سال 2007، آمستردام (هلند) را برای سال 2008، بیروت (لبنان) را برای سال 2009، لیوبلیانا (اسلوونی) را برای سال 2010، بوینس آیرس (آرژانتین) را برای سال 2011، ایروان (ارمنستان) را برای سال 2012، بانکوک (تایلند) را برای سال 2013 و پورت هارکورت (نیجریه) را برای سال 2014 به عنوان پایتخت جهانی کتاب معرفی کردند. برای سال 2015 نیز به واسطه کیفیت برنامهاش، کمیته انتخابها، داوطلبی شهر اینچیون (جمهوری کره) را پذیرفت.
معیارهای معرفی:
برنامههای منتخب که توسط شهردار شهر متقاضی اعلام میشود باید با هدف ترویج کتاب و کتابخوانی در فاصله یک روز جهانی کتاب و حق مؤلف (23 آوریل) تا روز جهانی کتاب و حق مؤلف سال بعد تدوین شده باشد. کمیته انتخابها برنامههای کاندیدا شده را بررسی میکند و با توجه به ضرورت استفاده عادلانه و به نوبت همه مناطق جهان از این فرصت، بر مبنای معیارهای زیر، انتخابش را انجام میدهد.
• ارائه برنامه کاری که فقط برای برنامه پایتخت جهانی کتاب تدوین و در زمانی که شهر مورد نظر پایتخت بوده در آن اجرا شده، با ذکر مزایای برنامه برای همکاران و جامعه در بلندمدت
• برآورد کلی هزینهها و ارائه راهبردی برای جذب و شناسایی منابع مالی احتمالی
• میزان حضور نهادهای شهری، منطقهای و ملی، از جمله سازمانهای غیر دولتی تخصصی و تأثیر برنامههای معرفیشده
• اعلام کمیت و کیفیت فعالیتهایی که یک بار انجامشده و پایان یافته است یا فعالیتهایی که تداوم دارد و توسط شهر متقاضی با همکاری سازمانهای تخصصی ملی و بینالمللیای که نماینده نویسندگان، ناشران، فروشندگان کتاب و کتابداران است و با توجه کامل به همه ذینفعان چرخه عرضه کتاب و جامعه علمی و ادبی، تهیه و تدوین شده باشد.
• کمیت و کیفیت هر پروژه مهمی که در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی تدوین شده باشد.
• همسویی با اصول آزادی بیان، آزادی چاپ و انتشار اطلاعات، مطابق با موارد مذکور در اساسنامه یونسکو و مواد 19 و 27 از اعلامیه جهانی حقوق بشر و مطابق با توافقنامه فلورانس در خصوص واردات مواد آموزشی، علمی و فرهنگی
