می دانیم که سبک های یادگیری مختلفی وجود دارد کارشناسان عمدتا سه روش یادگیری را در انسان ها شناسایی کرده اند. به باور آنها، انسان ها از طریق دیدن، شنیدن یا حرکت می آموزند. البته این به آن معنا نیست که افراد برای یادگیری موضوعات مختلف از سبک های یادگیری متفاوتی استفاده نمی کنند بلکه بالعکس معمولا تمام انسان ها از تمام قوای حسی و حرکتی خود در مواقع مختلف استفاده می کنند اما به طور معمول یکی از این روش ها، غالب است و فرد یا از طریق دیدن یا شنیدن و یا حرکت کردن، بیشتر می آموزد.
معمولا کودکان در کلاس دوم یا سوم دبستان، در یکی از روش های یادگیری، مهارت بیشتری پیدا کرده و گرایش بیشتری برای استفاده از آن سبک یادگیری نشان می دهند. با این حال تقریبا نیمی از کودکان در سنین دبستان، همچنان نیاز به تحرک و جنب و جوش برای یادگیری را حفظ می کنند. همین مسئله سبب می شود که نقش فعالیت های بدنی و در نظر گرفتن فعالیت هایی که مستلزم حرکت و درگیر شدن با موضوع درس است بالاخص در گروه سنی کودکان دبستانی اهمیت خاصی پیدا می کند.
البته گاه پیش می آید جنب و جوش کودکان در هنگام یادگیری به بیش فعالی تعبیر می شود و به اشتباه والدین یا مربیان تصور می کنند کودکی که در هنگام گوش دادن به درس یا انجام تکالیف دست و پایش را تکان می دهد یا نمی تواند ساکت و ساکن بنشیند، دچار نوعی بیش فعالی است. اما باید دقت کرد که تفاوت های آشکاری بین کودکان بیش فعال و کودکانی که صرفا سبک یادگیری حرکتی دارند وجود دارد.
کودکان با سبک یادگیری حرکتی چه خصوصیاتی دارند؟
- به لمس کردن، حس کردن و درگیری فیزیکی با اشیاء، افراد و موضوعات برای یادگیری نیاز دارند.
- به جای توجه به یک الگو یا گوش دادن به دستور العمل، سعی می کنند شخصا وارد کار شده و ساخت یا تعمیر یک وسیله، ماکت یا هر چیز دیگر را امتحان کنند.
- موقع یادگیری بدن خود را تکان می دهند برای مثال هنگام درس خواندن، راه می روند، دست یا پایشان را تکان می دهند، حتی ممکن است وقتی با دست چپ، کتاب را در دست گرفته اند، با دست راست، مشغول ضربه زدن به توپ باشند.
- بیشتر بازی می کنند و نمایش اجرا می کنند و کمتر حرف می زنند.
- برای تجسم یک شیء نمی توانند به نگاه کردن اکتفا کنند و باید آن را با دست لمس کنند.
- از فعالیت هایی که مستلزم حرکت بدن است لذت می برند، مثلا در ورزش، رقص و فعالیت بدنی، سرآمد هستند.
متاسفانه کودکانی که سبک یادگیری حرکتی دارند، کمتر از کودکانی که سبک یادگیری دیداری یا شنیداری دارند، امکان شکوفایی و استفاده از قابلیت های خود را در کلاس های درس دارند زیرا کلاس های درس عمدتا به شیوه سنتی اداره می شوند و دانش آموزان ناچار هستند در تمام طول تدریس معلم، ساکت و بی حرکت به نیمکت تکیه زده و چشم به تخته سیاه و گوش به صدای معلم باشند و کوچکترین حرکتی، به عنوان اخلال در نظم کلاس و عاملی برای حواسپرتی تعبیر می شود. از سوی دیگر کمبود فرصت و امکانات کافی ورزشی نیز سبب می شود که کودکان حتی خارج از کلاس درس نیز فرصت محدودی برای خودشکوفایی و استفاده از قابلیت های یادگیری خود داشته باشند.
والدین چه کنند؟
اگر شما کودکی دارید که به طور بارزی خصوصیات کودکان با سبک یادگیری حرکتی را نشان می دهد این راهکارها در تقویت یادگیری و موفقیت تحصیلی او به شما کمک می کند:
- اجازه بدهید هنگام درس خواندن حرکت کند. بسیاری از والدین نیز همچنان به الگوی سنتی، سکوت و سکون هنگام یادگیری باور دارند اما این روش برای کودکانی با هوش حرکتی بالا و سبک یادگیری جنبشی مفید نیست بنابراین هرگز سر کودکی که سبک یادگیری حرکتی دارد غر نزنید که چرا راه می رود یا با دستش جسمی را به طرفی پرت می کند.
- وقتی مشغول بازی با اسباب بازی است از او بخواهید در زمینه مرتبطی صحبت کند. مثلا اگر مشغول بازی با مکعب های حروف و اعداد است، از او بخواهید با مکعب ها کلمه بسازد یا جمع و تفریق انجام دهد.
- کارهای دستی و فنی بسیار مورد علاقه این کودکان هستند. آنها را تشویق کنید کاردستی درست کنند، لوازم بازی یا وسایل خانه را تعمیر کنند، بافتنی، درست کردن کلاژ یا عروسک سازی برای این کودکان جذاب است.
- ورزش را جدی بگیرید. این کودکان به میزان بیشتری از حرکات بدنی نیاز دارند بنابراین محیط مناسب و فرصت کافی برای فعالیت های بدنی و ورزش برای آنها فراهم کنید.
در مدرسه؟
شاید بسیاری از جو و امکانات مدرسه مناسب حال کودکان با هوش جنبشی و سبک یادگیری حرکتی نباشد اما یک معلم دانا و کارآزموده سعی می کند فرصت های هر چند محدود و کوتاهی را برای چنین کودکانی فراهم کند. از جمله:
- سعی کنید چند دقیقه کوتاه را به دانش آموزان فرصت دهید از سر جای خود بلند شوند و بین نیمکت ها جا به جا شوند.
- صدا کردن بچه ها پای تخته و انجام تمرینات روی تخته سیاه (سفید) برای این کودکان مناسب است.
- کارهای گروهی را تشویق کنید. چیدمان کلاس را نوعی تغییر بدهید که گروه ها در فضای اختصاصی بتوانند دور هم جمع شوند و با هم کار و تمرین کنند.
- ایفای نقش و اجرای نمایش در موضوعات آموزشی و سرگرمی می تواند در یادگیری این کودکان بسیار مفید باشد.
- کارهای دستی را تشویق کنید از دانش آموزان بخواهید آزمایش های درس علوم را پیاده سازی کنند، برای درس ریاضی، شکل و حجم درست کنند، داستان های ادبیات را به صورت نمایش اجرا کنند و اشعار را روی تابلو به صورت کلاژ بچینند.
