هم پای پول اضافه در میان است، هم پای وجه اجباری، هم پای تصمیمات سلیقه‌ای وسط است، هم پای رابطه بازی. فرصت ثبت‌نام دانش‌آموزان ابتدایی دو روز دیگر تمام می‌شود، دانش‌آموزان دودوره متوسطه نیز تا پایان تیر فرصت دارند، اما با این که هنوز پرونده ثبت‌نام‌ها بسته نشده، پرونده‌های مربوط به تخلفات گشوده شده که شواهد نشان می‌دهد تعداد آن کم نیست.
در روستاها یا شهرهای کوچک که دانش‌آموز کم است و رقابتی میان مدارس مختلف نیست، ثبت‌نام تقریبا اتفاقی کم‌دغدغه است، اما در شهرهای بزرگ اگر برای خانواده‌ای مهم باشد که فرزندش در چه مدرسه‌ای درس بخواند، سر مدارس پرطرفدار شلوغ می‌شود و در لابه‌لای همین شلوغی‌ها تخلفاتی نیز رخ می‌دهد. این وضع در تهران پرهیاهو به اوج می‌رسد، شهری که انواع مختلف مدارس در آن وجود دارد و امسال شنیده می‌شود رقم‌هایی درشت‌تر از سال‌های قبل به عنوان شهریه به حساب مدارس ریخته می‌شود.
در پایتخت مدرسه‌ای غیرانتفاعی وجود دارد که طبق اطلاع جام‌جم برای دوره پیش دانشگاهی 16 میلیون تومان درخواست کرده و دانش‌آموزانش از دیروز برای حضور در کلاس‌های کنکور در کلاس درس حاضر شده‌اند. استدلال برای دریافت این هزینه نیز همین بازگشایی زودهنگام است و این که مدرسه جز در روز عاشورا و بیست‌و‌دوم بهمن تعطیل نیست. البته حساب مدارس غیردولتی همیشه از بقیه مدارس جدا بوده و مدیران و موسسان آن تاکنون کمتر حرف آموزش و پرورش را خوانده‌اند. حتی با این که امسال شهریه‌های این مدارس ضابطه‌مند شد و افزایش 30 درصدی، نهایت رقمی است که مجاز شناخته شده، اما در روزهای اخیر ثبت‌نام برخی مدارس غیرانتفاعی نشان دادند که به سقف شهریه اعتقادی ندارند و پول بیشتری می‌طلبند. با این حال این که مدارس غیردولتی گزینه‌ای است که می‌توان سراغش نرفت، نوعی امتیاز برای مردم است، اما مشکل این است که تخلفات ثبت‌نام در برخی مدارس دولتی نیز وجود دارد و آنها که چاره‌ای جز تحصیل در این مدارس ندارند، مجبورند به هر چه پیش آید تن دهند.
تخلف دولتی‌ها، نارضایتی مردم
اگر فقط در حد برخورد نامناسب مدیر با والدین بود یا در حد اطلاع‌رسانی ناکافی درمورد زمان ثبت‌نام، یا محدود به این که مدیر در روزهای ثبت‌نام در مدرسه حاضر نشود، می‌شد از کنار این تخلفات بسادگی گذشت، اما تخلفاتی که ثبت‌نام‌کنندگان در روزهای اخیر شاهد آن بوده‌اند، بزرگ‌تر از آن است که چشم‌پوشی شود. تا آنجا که جام‌جم کسب اطلاع کرده، در برخی مدارس دولتی که نه مدرسه شاهدند، نه سمپاد و نه هیات امنایی، مدیران طلب پول کرده‌اند و مثل روال معمول که نام این کار را مشارکت مردمی می‌گذاشتند، عنوان شهریه را بر پول درخواستی گذاشته‌اند و بهانه‌اش را انجام برنامه‌های فوق‌العاده و فوق‌برنامه.
این در حالی است که مسئولان آموزش و پرورش تاکنون بارها اعلام کرده‌اند مشارکت مالی داوطلبانه والدین ایرادی ندارد، اما این که تحت هر عنوان کسی وادار به پرداخت پول آن هم هنگام ثبت‌نام شود، تخلفی آشکار است. اما مدیران متخلف در برخی مدارس نه به این تاکیدات بها می‌دهند و نه از تهدیدات می‌ترسند که نتیجه همان می‌شود که در چند روز اخیر بار دیگر تکرار شده است. علاوه بر دریافت پول، اعمال سلیقه مدیران در ثبت‌نام دانش‌آموزان نیز تخلفی پرتکرار است؛ به طوری که شواهدی در دست است که ثابت می‌کند مدیران، محدوده جغرافیایی ثبت‌نام را نادیده می‌گیرند و این محدوده را برای عده‌ای بازتر و برای عده‌ای بسته‌تر می‌کنند.
در مورد مدارس دولتی خاص نیز همچون برخی مدارس اسلامی، مشاهدات جام‌جم نشان می‌دهد سختگیری‌های مدیر مانع ثبت‌نام دانش‌آموزان مستعد و کوشا شده، در حالی که همین مدیر راه ثبت‌نام را برای عده‌ای هموار کرده است. قرار دادن شرط معدل نیز با این که ممنوع است در برخی مدارس دولتی همچنان به چشم می‌خورد چون مدیر مدرسه به احتمال زیاد نمی‌خواهد دانش‌آموزان کم‌توان تحصیلی را به مجموعه خود راه دهد و باعث افت بازدهی مدرسه و پایین آمدن معدل آن شود. در مجموع، این تخلفات که از نوعی خودمختاری در برخی مدارس حکایت دارد، مانعی برای ثبت‌نام آسان و بی‌دغدغه در مدارس است که گرچه تاکنون این درد دوا نشده، اما حالا دیگر نوبت مداوای این زخم است.
شکایت تنها راه است
این که ما مردمی اغلب معترض، ولی کمتر اهل طرح شکایت هستیم یک ویژگی فرهنگی است که هنگام ثبت‌نام‌ها نیز دیده می‌شود. والدین زیادی از نحوه ثبت‌نام‌ها، از برخوردهای نامناسب، از پاسخ‌های سربالا گله دارند، ولی کمتر کسی حاضر است این نارضایتی را از دلش بیرون بکشد و روی کاغذ بیاورد. سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران نیز به این موضوع باور دارد و دلیل موافقتش با این گفته، این است که از آغاز ثبت‌نام‌ها تاکنون فقط 15 شکایت به اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات رسیده است. مسعود ثقفی در گفت‌و‌گو با جام‌جم، اطلاع‌رسانی ناکافی در مورد زمان ثبت‌نام، برخورد نامناسب، ایجاد نارضایتی، حاضر نشدن مدیر در مدرسه، دریافت کمک‌های مردمی هنگام ثبت‌نام، اجبار برای حضور میان پایه‌ها برای ثبت‌نام، اعمال شرط معدل و رعایت نکردن محدود ثبت‌نام را از تخلفات مدیران دانست که البته به اعتقاد او این فهرست بلند بالا با آمار 15 شکایت ثبت شده همخوانی ندارد.
ناهمخوانی این آمار با واقعیت در واقع از این بابت است که حرف‌های خودمانی مردم در مورد مشکلات ثبت‌نام‌ها و گلایه‌هایی که آنها از سر درد دل با اطرافیانشان می‌کنند بیشتر از آن است که در شهر پر هیاهو و پر مساله تهران به شکایت 15 نفر محدود شود. برای همین است که ثقفی معتقد است زمان طرح درگوشی مشکلات گذشته و مردم باید در اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات طرح موضوع کنند و پس از این کار انتظار احقاق حق داشته باشند. البته ما به او توضیح دادیم که علت بی میلی مردم به شکایت، یکی بی فایده دانستن شکایت است و دیگری ترس از عواقبی که بعدها فرزندان آنها را در مدرسه تهدید می‌کند که ثقفی قاطعانه اعلام کرد به همه شکایت‌ها ظرف 72 ساعت رسیدگی می‌شود و اگر مدیری متخلف جرات تهدید و ایجاد ناامنی برای خانواده‌ای را داشته باشد، اداره ارزیابی عملکرد دوباره پای کار می‌آید و با متخلف برخورد قاطع می‌کند.
گرچه این اظهارات قاطعانه و امیدوار کننده است، اما این که سخنگوی آموزش و پرورش شهر تهران یکی از مشکلاتی را که مانع از برخوردهای قاطعانه با متخلفان می‌شود، همکاری نکردن بقیه نهادهای دولتی می‌داند، مایه ناخرسندی است. البته ثقفی کاملا سربسته به موضوع اشاره کرد و نامی از هیچ نهادی نبرد، اما به نظر می‌رسد مشکل به نهادهایی برمی گردد که پس از صدور رای عزل متخلفان در آموزش و پرورش، این رای را نقض می‌کنند و متخلفان بار دیگر به محل کار خویش بازمی گردند. علاوه بر این، این موضوع که با وجود حضور بازرسان و نظارت‌های محسوس و نامحسوس آنها بر روند ثبت‌نام‌ها باز هم تخلف و اعمال سلیقه بروز می‌کند، موضوعی قابل تامل است که یا به جدی نبودن بازرسی‌ها مربوط می‌شود یا به ناکافی بودن آنها و شاید علت این است که متخلفان برای خود نوعی مصونیت قائلند و مقابل قواعد، مقاومت می‌کنند که در این خصوص شاید توجیه مدیران و آموزش باید‌ها به آنها کارساز باشد.
